Grøn omstilling er en gammel historie på RUC, der siden 2006 har sparet en tredjedel af sit energiforbrug – og har planer om mere. Men flytransport er en svær diskussion
Tekst og Foto: Ingrid Pedersen
Foto: RUC
De studerende på RUC har altid være ’grønne’ og tilhængere af bæredygtige og klimamæssigt forsvarlige løsninger – også før den tankegang vandt fodfæste i resten af samfundet. Siden 2008, da studerende etablerede Grønt RUC, har universitetet arbejdet på at dokumentere – og reducere – forbruget af el, vand og varme.
Vicedirektør Stig Plougmand finder RUC på Google Earth og spørger, om man på oversigtsbilledet kan finde solceller på tagene. De blev sat op i 2015. De er svære at udpege, men det skyldes, at universitets flade tage er næsten helt dækket af solceller. Der er 6500 m2 af dem, så man ikke kan se den enkelte, og de kan slet ikke ses fra jorden, fordi der er en lav mur rundt om dem.
-Derfor bliver både studerende og ansatte overraskede over, hvor mange solceller, vi allerede har, siger Stig Plougmand. Han tilføjer, at RUC er ambitiøse på den grønne dagsorden, og det er der god økonomi i at være, men den grønne omstilling er ikke tænkt som en besparelsesøvelse.
Fra 2006 til 2018 er det lykkedes at spare en tredjedel af energiforbruget, og nu står RUC overfor en større renovering, og den skal foretages så bæredygtigt som muligt – og derefter spare endnu mere på vand og energi.
Stig Plougmand nævner, at da der er tale om et universitet, skal dets tiltag helst være evidensbaserede. Derfor har de hyret et rådgivende ingeniørfirma, der har gennemgået RUC minutiøst og lavet et komplet CO2-regnskab på både Scope 1, 2 og 3 for at beregne energiforbruget og potentialet for, hvor man kan gøre noget, der batter og ikke bare symbolske ændringer.
-Men vi skal reducere energiforbruget yderligere, understreger bæredygtighedskoordinator Natasja Wexøe Keller
10 pct. fra flyrejser
Et af potentialerne er de studerendes og medarbejdernes transport til og fra arbejdspladsen, et andet er opsætning af små vindmøller og et tredje er renovering af lokalerne. RUC blev indviet i 1972, og det bærer lokalerne præg af.
-Vi er i færd med en større renovering af bygningerne, og vi er i gang med en ambitiøs grøn certificering, DGNB. Vi laver ikke om på rumtyperne, men i valg af materialer og energioptimering arbejder vi med det, siger Stig Plougmand.
Noget, der fylder meget i bæredygtighedsregnskabet, er flyrejser. Ingeniør-rapporten fortæller, at 10 pct. af det samlede CO2-udslip stammer fra flyrejser. Det skal der laves om på.
Det er en proces, der er i fuld gang, men ledelsen har endnu ikke taget endelige, centrale beslutninger i forhold til grønne ændringer.
-Rejsepolitikken for VIP, det videnskabelige personale, indeholder mange dilemmaer, hvor der både skal tages personlige hensyn, men også tages hensyn til de muligheder, der ligger i at deltage i konferencer – f.eks. om bæredygtighed. Det kan godt betyde nogle svære diskussioner, vurderer Stig Plougmand. Han er meget opmærksom på, at den øverste ledelse og HSU skal fastsætte rammerne for ændringerne, men de enkelte institutter skal selv arbejde med detaljerne, for der er forskel på deres behov og muligheder.
-Det skorter bestemt ikke på kritik af den øverste ledelse for manglende handlekraft, og vi så gerne endnu flere, der deltager i det faktiske arbejde med forbedringer. Vi havde måske forventet at se flere i det arbejde, når ønskerne nu kommer fra rigtig mange, siger han.
-Men dem, der er med i styre- og arbejdsgrupper, er til gengæld virkelig engagerede, siger Natasja Wexøe Keller. Hun er fuldtidsansat til at sikre bæredygtigheden i alle projekter og er med i det hele.
RUC ejer ikke selv sine bygninger. Det gør Bygningsstyrelsen, som skal være med til at specificere udbuddene ved ombygningen.
-Alle tænker selvfølgelig i bæredygtighed, men vi har været med til at presse ekstra på i den retning, siger Stig Plougmand.
Vild med vilje og genbrugsfliser
Mellem de lave grå bygninger er der træer, græs og fliser. Her er det grønne blevet mere grønt, for områderne er vilde med vilje, og i perioder ser det uplejet ud, for afklippede planter skal ligge nogle dage, så de kan smide deres frø, før de bliver samlet sammen. Et væltet træ er savet i mindre stykker og har fået boret små huller, hvor insekter kan søge skjul. Belægningssten og fliser er blevet genbrugt, og gartneren eksperimenterer med at koge ukrudt væk i stedet for at brænde det.
I forbindelse med 50-årsjubilæet blev det store auditorium renoveret. Det var meget slidt, men blev fornyet ved at ombetrække stolene og slibe bordpladerne. Det var ikke billigere end køb af nyt, men langt mere ressourcebesparende.
På en række meget synlige områder er RUC kommet langt med grøn omstilling. Mens private husholdninger skal sortere i 10 fraktioner, skal de på RUC sortere i 13, og Natasja Wexøe Keller har sammen med serviceinspektøren sikret, at alt bliver afleveret til de rigtige aftagere og bliver recirkuleret, når affaldssorteringen er fuldt implementeret i slutningen af året.
Kantinedriften er udliciteret, og her er virkelig fokus på madspild i hele værdikæden. Det betyder også, at priserne kan holdes nede. Men også her er der grundlag for hede diskussioner, for de studerende argumenterer for vegetarmad.
– Men kantinen er et privat firma, så der bliver lavet den mad, der er afsætning i, understreger Stig Plougmand.
Men med tiden er madudbuddet blevet mere bæredygtigt.
-Vi kan fx få muslinger, som er bæredygtige, fordi de er opcirkuleret og ellers ville være endt som madspild, og ved lukketid kan man købe Deli to Go, nemlig mad, som ikke er blevet solgt, og som man billigt kan købe med hjem, siger Natasja Wexøe Keller.
Grundig behandling
Når initiativer angående grøn omstilling bliver behandlet i Hovedsamarbejdsudvalget, er de allerede grundigt bearbejdet i styregruppen og relevante underudvalg.
-Undergrupperne drøfter for eksempel transportpolitik og affaldspolitik og kommer med indspil til styregruppen, der behandler indstillingen og sender videre til HSU, forklarer Charlotte Levin Pedersen, der er næstformand i HSU og fællestillidsrepræsentant for HK’erne.
Hun er selv med i styregruppen, og både her og i HSU tænker hun på, hvordan forandringerne påvirker medarbejderne. Det gælder fx affaldshåndteringen, hvor alle skraldespande på kontorer og undervisningslokaler er fjernet. I stedet skal papir, pap, plastickrus o.a. smides i separate beholdere.
-Folk undrede sig selvfølgelig over, at de ikke skulle sortere affald på arbejdspladsen, når de skal derhjemme, så jeg synes, det er en god ide, at vi er i gang med det, siger Charlotte Levin Pedersen. Hun tilføjer, at RUC tager små skridt i omstillingen, og at forslag bliver behandlet grundigt undervejs.
Et af de emner, der er brugt mest tid på, er transportpolitikken, for den påvirker alle medarbejdergrupper – især forskerne. Det er også et emne, der slet ikke er færdigdebatteret. Hun forklarer, at udspillet var, at skulle man rejse under 800 kilometer, skulle man tage toget. Det er logisk, når man tager klimabriller på.
-Men man skal også tage hensyn til, at medarbejderes livssituation er forskellig. En enlig forælder kan måske ikke altid bruge så meget rejsetid. Folks familieliv skal også kunne hænge sammen, siger hun og tilføjer, at alle medarbejdere skal tænke sig om, inden de tager af sted på møder og konferencer.
-Der er selvfølgelig ikke tvivl om, at HSU er meget engageret i hele spørgsmålet, men den store indsats ligger i styregruppen og udvalgene, fremhæver Charlotte Levin Pedersen.
Både campus og samfund
Lektor, ph.d. Pernille Almlund har undervist i klimakommunikation i mange år og været med i flere af de udvalg, der arbejder på at skabe et grønnere RUC.
Der er både tale om at gøre selve campus grønnere og om at uddanne de studerende, når de skal være med til at påvirke virksomheder og institutioner i en grønnere retning som færdiguddannede. Det er meget i fokus på bl.a. TEKSAM, uddannelsen til miljøplanlægger.
Pernille Almlund er med i den arbejdsgrupper, der arbejder med flytransport, og hun fremhæver at rammerne skal udstikkes oppefra, men reglerne for flyvning kan godt være forskellige på de enkelte områder.
-Hvis forskere og studerende skal på feltarbejde et fjernt sted, kan de måske samle besøgene i en periode i stedet for at rejse flere gange, foreslår hun. Men der er ingen tvivl om, at emnet er vanskeligt, for forskerne har brug for at deltage i konferencer indenfor deres område, og det kan blive upopulært at begrænse det for klimaets skyld.
-Der må vi tage en diskussion af, om alle behøver at deltage i alle de konferencer, de hidtil har gjort. Måske kan de give køb på nogle af dem.
-Men det er ikke nemt, selv om universitetet lægger en ramme for deltagelsen, for der er mere prestige i at deltage i nogle konferencer end andre, så det kan være svært at gøre op med, siger hun.
Pernille Almlund forestiller sig, at bliver det mindre prestigefyldt at have et stort forbrug i vores øvrige liv – vi bruger genbrugstøj og spiser lokalt producerede fødevarer – vil det måske smitte af på konferencedeltagelsen, så man overvejer, om alle konferencer giver tilstrækkeligt fagligt udbytte, og om man kan opnå det på en anden måde, siger hun.
Hun nævner også, at det diskuteres, hvilke miljøtiltag, der har reel betydning og hvilke der er symbolske. Det er en væsentlig diskussion. Her nævner hun fx overvejelser om mere miljørigtigt service i kantinen.
-Det er tit, at de tiltag, vi kalder symbolske, der har betydning. Fx ser mange det som underligt med engangsservice på et grønt campus. Så selvom det måske ikke mindsker udledningerne ret meget, så bliver det tydeligt, at der sker noget, siger hun.
Pernille Almlund vurderer, at disse forandringer virkelig rykker, når folk føler, at de er en del af noget større og føler, at de er med til at rykke RUC et andet sted hen.
-Vi skal virkelig være up front. Men jeg er faktisk ikke sikker på, at vi stadig går allerforrest, for andre universiteter er også godt i gang, vurderer hun.
Følelser i flyrejser
Det er ikke populært at blande sig i kollegerne transportmønster. Det ved forsker, lektor og medlem af arbejdsgruppen for bæredygtig rejsepolitik Laura Horn, for i forbindelse med et survey, der tidligere blev sendt til alle VIP’er, videnskabeligt personale på RUC, var der nogle, der skrev, at vi skulle holde os væk fra deres flyrejser.
Det gør arbejdsgruppen ikke, da transport er et af de allervanskeligste spørgsmål i forbindelse med universitetets bestræbelse på at blive mere bæredygtigt.
-For tiden har vi en aftale om, at vi køber rejser gennem et bestemt rejsebureau, men der kan man ikke booke togrejser, fortæller Laura Horn.
Hun mener, at hvis indkøbsaftalerne blokerer for bæredygtige løsninger, må man forhandle sig til andre aftaler, så der også bliver set på CO2-regnskabet ved flyrejser og fx undgå mellemlandinger.
Medarbejderne kan godt selv købe togrejser og få dem refunderet, og Laura Horn har gjort forsøget et par gange, da hun var i Limerick i Irland og i Athen. Turen til Athen tog tre dage med nattog og færge, og var dobbelt så dyr som en flybillet og noget tilsvarende gjorde sig gældende til Irland, hvor hun yderligere måtte tage bus til Hamborg, fordi alle tog var udsolgt.
Hun elsker at køre med tog og er god til at udnytte tiden i toget til at læse og skrive, men hun er klar over, at det ikke er en mulighed for alle.
-Og det er i hvert fald vigtigt, at man har sin tillidsrepræsentant med i overvejelserne, for hvem skal betale det ekstra tidsforbrug og produktivitetstabet undervejs, spørger hun. I hendes tilfælde skulle hun desuden selv bruge tid på at finde billetter og stykke togrejserne sammen.
Skal jeg deltage?
Hun understreger, at for forskerne er deltagelse i konferencer vigtige, men man kan godt diskutere, hvem, der skal deltage og om nogle kan deltage på zoom.
-Så jeg tror, vi skal nudge forskerne til at gøre sig disse overvejelser: Kan jeg deltage online? Skal jeg deltage overhovedet? Og hvis jeg skal flyve, hvordan formindsker jeg så CO2 aftrykket?
Laura Horn understreger, at kollegerne er enige om, at man skal gøre noget for at fremme grøn omstilling, men noget af det gør ondt. Alle er klar over, at der skal træffes nogle tunge valg, og derfor skal beslutningerne være demokratisk forankret, så alle personalegrupper og studerende med i styregruppen.
-Alle skal føle sig repræsenteret og have mulighed for at komme med input, og derfor risikerer vi at lande på den laveste fællesnævner. Men der er enighed om, at der ikke må ske tilbagefald, og at et årligt review kortlægger, hvor langt RUC er kommet.
Hun siger også, at både studenterrådet og de studerende er meget engagerede, men at det kræver ressourcer at sidde i styregruppen – og dem har de studerende ikke altid.
-Somme tider havner diskussionerne helt på mikroniveau. Skal vi fx købe certificeret økologisk the? Vi har jo udviklingsstudier her, så det kan være en lang diskussion, siger hun.
FAKTA OM RUC
Hedder i dag Roskilde Universitet, men kalder sig stadig RUC. Det ligger et par kilometer vest for Roskilde og har sin egen togstation. Universitetet har omkring 7500 studerende, 1000 fastansatte medarbejdere og knap 500 eksterne lektorer. Udregnet på årsværk udgør de ca. 950 fuldtidsstillinger.
FAKTA OM SCOPE 1, 2, 3
I forbindelse med reduktion af CO2-udslippet taler man typisk om scope 1,2 og 3.
- 1 er fra virksomhedens egne kilder eller kilder den kontrollerer
- 2 er fra indkøbt af el, damp, varme og kulde
- 3 er fra alle andre indirekte udledninger i virksomhedens værdikæde.